Birdman (2014)

Tháng Ba 20, 2015 by Cú Mù

Tên phim: Birdman
Hãng phim: New Regency Pictures, M Prods, Grisbi Productions, Le, TSG Entertainment, Worldview Entertainment
Đạo diễn: Alejandro González Iñárritu
Kịch bản: Alejandro González Iñárritu
Diễn viên: Michael Keaton, Zach Galifianakis, Edward Norton, Emma Stone, Naomi Watts, Andrea Riseborough
Thời lượng: 119 phút
IMDB: 8.0/10 | Metascore: 88/100 | WaC: ★★★★☆

~oOo~

Hành trình nghệ thuật cùng khát vọng tình yêu

Nếu nói theo trải nghiệm cá nhân thì Birdman là bộ phim thứ hai sau Black Swan khiến tôi muốn và sẽ coi lại nhiều lần. Cũng lâu rồi mới có lại cảm giác này. Cả hai đều nói về thân phận con người trên sân khấu, được diễn tả theo lối kể chân thực và phi thực, đơn giản và phức tạp. Nhưng khác với Black Swan vốn theo dõi hành trình đơn độc của một cá thể trên sân khấu, Birdman là câu chuyện của nhiều cá thể cùng lao vào một cuộc phiêu lưu trên một sợi dây giữa siêu thực và hiện thực, vô nghĩa và hữu nghĩa.

Bản thân Alejandro G. Iñárritu cũng chủ trương cho thấy dụng ý xóa nhòa ranh giới đó trong phim với lối đùa cợt pha chút giễu nhại của chuyện đùa và chuyện thực, giữa sự sống và cái chết. Xuyên suốt phim, hai ba lần tưởng chừng như Riggan của chúng ta đã chết rồi, nhưng tất cả đều được tiếp diễn, nhân vật chính vẫn tồn tại ở khoảng trống nằm chênh vênh giữa hai không gian thực tại và tưởng tượng, thế giới xã hội bên ngoài và hiện thực tâm lí bên trong. Làm được điều đó, phim cũng đồng thời hướng khán giả đến một cách xem phim nằm ngoài thói quen bám víu vào cốt truyện, bám víu vào những bi kịch, hài kịch, chính kịch sắp được kể; mà thay vào lối tư duy của ý niệm, của cảm giác. Tất cả những chuyện đời tư dù thực đến mức nào, dù đau đớn hay trớ trêu ra sau đều được xem như cùng một loại bụi mờ xoay quanh hành trình diễn tiến của một thế giới tinh thần đang cố gắng đấu tranh để tồn tại, để tìm thấy nghĩa lý của đời sống đang gào thét trong đầu Riggan Thomson. Chính vì thế, khán giả thậm chí có thể không bắt kịp nổi những mảng đời vờn nhau tại hầm sân khấu nhỏ bé chật hẹp thông qua những câu chuyện vụt hiện vụt tắt và hoàn toàn bị ngó lơ trước cái lướt mượt mà nhưng cay nghiệt và chớp nhoáng của máy quay.

Lối dựng phim one-shot của Birdman là một kỹ thuật thể hiện mang nghĩa hẳn hoi. Ống kính lạnh lùng sẵn sàng zoom cận vào những cuộc hội thoại, những cuộc cãi vả, ẩu đã, mâu thuẫn, những đỉnh cao của cảm xúc, của thù hận, của tình yêu, thậm chí đi sâu hun hút vào thế giới tâm lí của nhân vật để rồi đơn giản lùi ra xa, bỏ lơ lấy hết thảy mọi câu chuyện theo một lối hết sức hiển nhiên, rằng đơn giản tất cả chỉ là thế, chẳng có gì đáng hốt hoảng, ngạc nhiên hay làm ầm lên một cách kịch tính. Tất cả những thủ pháp đó chỉ nhằm để hướng mọi sự trông chờ hậm hực những tình tiết giật gân của khán giả về một câu hỏi duy nhất xuất hiện ngay từ đầu phim: “Bạn có đạt được những gì bạn muốn trong cuộc đời này không?” và cụ thể là “Bạn muốn gì?”. Câu trả lời đơn giản là: “Tự thấy rằng mình được yêu, cảm thấy mình được yêu giữa cuộc đời này.”

Đây là mệnh đề được neo đậu xuyên suốt bộ phim thông qua kênh kết nối chính của kịch bản: vở kịch trong mơ của Riggan Thomson mang tên: “What We Talk About When We Talk About Love.” Bộ phim liên tục đặt ra những mệnh đề về tình yêu từ trong những cuộc hội thoại của diễn kiên kịch trong phim cho đến những trăn trở thực hơn của chính cuộc đời của những nhân vật trong phim rồi cuồi cùng là mệnh đề chính của bản thân Birdman (The Unexpected Virtue of Ignorance). Cấu trúc nhiều tầng nhiều lớp này đã tạo nên nét quyến rũ đặc biệt. Cuối cùng nhìn lại, ta thấy được điểm mấu chốt của hành trình tìm kiếm tình yêu của lần lượt các nhân vật qua nhiều lần đổ vỡ mà tiêu biểu là nhân vật chính: Riggan Thomson.

Riggan, người nổi tiếng của làng điện ảnh giải trí, quyết tâm đi tìm ý nghĩa của nghệ thuật chân chính ở Broadway. Anh ta thực hiện ước mơ của đời mình với một thân xác rã rời sau chuỗi thời gian dài sống dưới ánh hào quang của thế giới giải trí thị trường. Hollywood là một thất bại đối với Riggan. Anh ta đến với kinh đô điện ảnh để tìm kiếm cảm giác được yêu bởi khán giả, để có thể thỏa mãn với khát khao được yêu thương bởi đám đông bởi với anh, tình yêu của một cá nhân, thậm chí của cả một gia đình là không đủ lớn. Anh muốn đám đông yêu anh và anh đã thành công. Người người “yêu” Birdman, nhà nhà yêu siêu anh hùng người chim. Nhưng rồi sao? Chàng diễn viên có thỏa mãn với tình yêu đó? Có chứ! Anh ta đã từng thỏa mãn, anh ta đã từng hạnh phúc. Cho đến khi những đổ vỡ xuất hiện. Gia đình tan rã, thị trường cạnh tranh khốc liệt, tất cả đã khiến “người nổi tiếng” của chúng ta buộc phải đối mặt với phán quyết mà anh ta không thể vượt qua được. Đó chính là mệnh đề mà người vợ đã đúc kết như nguồn gốc của mọi đau khổ nơi Riggan: anh muốn được yêu và thấy mình được yêu, nhưng anh không bao giờ có thể phân biệt gữa tình-yêu và sự-ngưỡng-mộ.

Tất cả những thứ được gọi là “tình yêu” từ đám đông kia đơn giản chỉ là sự ngưỡng mộ dành cho một “người nổi tiếng” biết làm trò mua vui giải trí để đổi lại danh tiếng và tiền bạc chứ không phải là tình yêu của những khán giả thực thụ dành cho một diễn-viên chân chính. Và Riggan lao vào “What We Talk About When We Talk About Love” để tìm kiếm tình yêu của khán giả đối với mình như đối với một người nghệ sĩ.

Sau vụ tự sát được báo trước trên sân khấu, Riggan thomson của chúng ta đã chứng minh được dòng máu sẵn sàng đổ của mình trên thánh đường nghệ thuật. Nguyện vọng đẹp đẽ cùng nỗ lực lớn lao đó của anh đã lay chuyển được những định kiến vững chãi nhất, tìm lại được những tình yêu nồng nhiệt và chân thành nhất. Để rồi cuối cùng, Riggan sẽ đi về đâu, tiếp tục hành trình đó như thế nào, ra sao, không ai biết. Chỉ biết rằng ở cảnh cuối cùng, kết thúc đầy màu sắc lãng mạn pha chút hão huyền toát lên trong ánh mắt của cô con gái báo cho chúng ta một dự cảm không đơn giản và dễ dàng. Với tôi, đó là một niềm vui mang màu chua chát khi thành công đáng ca ngợi của Riggan Thomson va chạm với tương lai của tiền bạc và lợi nhuận, của truyền thông và báo chí; khi những vẻ đẹp lí-tưởng của nghệ thuật mà nhân vật chính của chúng ta hướng tới va chạm với hàng loạt những hiện thực trần trụi vẫn cứ tiếp diễn và tiếp diễn…